Parsel Mawr, sy’n fwy adnabyddus fel ‘Mawr’ yn unig, yw cefn gwlad wledig brydferth Abertawe.
Mae Llwybr Treftadaeth Mawr yn mynd â cherddwyr drwy bentref hardd Felindre a Chronfa Ddŵr boblogaidd Lliw Isaf, gan fynd heibio i dirnodau sy’n dangos cyfraniad arwyddocaol Mawr at dwf Abertawe a de Cymru trwy ei ffermydd, ei lofeydd a’r gronfa ddŵr ei hunan.
Crynodeb o’r Daith Gerdded
Pellter: 3.5 milltir (5.6km). Amser: 2-2.5awr. Math o daith gerdded: Hawdd. Byddwch yn barod: Mae’n ddoeth gwisgo esgidiau neu fwts cryf a dillad dwrglos. Tarmac a pheth tir anwastad o gwmpas y gronfa. Rhai camfeydd, un rhes o risiau ac un ffordd weddol serth. Cychwyn a gorffen: Cronfa Ddŵr Lliw Isaf. Gwybodaeth ddefnyddiol: Mae’r llwybr yn cynnwys tir anwastad: arwynebau caled, cadarn a llyfn. Parcio ar gael ym maes parcio Cronfa Ddŵr Lliw. Ar agor tan 6.00 yn y prynhawn. Lluniaeth a thoiledau cyhoeddus - ar gael ar ddechrau’r llwybr. Gwasanaeth cludfwyd un unig ar hyn o bryd.
Manylion y daith gerdded
Mae’r daith yn dechrau ym maes parcio Cronfa Ddŵr Lliw Isaf. Ewch wrthglocwedd ar hyd llwybr tarmac sydd wedi’i nodi’r glir.
Ewch heibio adfeilion pwll glo Fictoraidd Felindre cyn troi i’r chwith i lawr llethr ac ar draws y nant i ochr arall y gronfa (mae opsiwn i barhau yn syth ar hyd y ffordd am filltir ychwanegol i Gronfa Ddŵr Lliw Uchaf).
Trowch i’r chwith ar ochr arall y bont a pharhau gwrthglocwedd ar hyd glan arall y gronfa ddŵr.
Gadewch y gronfa y tu ôl i chi i barhau yn syth ar hyd Llwybr y Bugail tuag at bentref Felindre.
Ewch i mewn i’r pentref ar hyd Heol Myddfai, gan fynd heibio capel Nebo ar y chwith.
Ewch tua’r bont sy’n croesi afon Lliw a heibio’r hen felin, cyn mynd yn ôl i’r gronfa ddŵr ar hyd Heol Myddfai a Llwybr y Bugail.
Uchafbwyntiau
Adeiladwyd Cronfa Ddŵr Lliw Isaf rhwng 1862 a 1867 i ddarparu dŵr glân i dref Abertawe a oedd yn ehangu’n gyflym, gyda’i thoreth o weithfeydd mwyndoddi copr, haearn a thunplat. Yn sgîl ei chwblhau datblygodd y rhanbarth y trydydd iachaf yn Ewrop.
Mae gan Mawr hanes cyfoethog o gloddio am lo. Ceir tystiolaeth ohono ar y llwybr, sef offer weindio Glyn-deri a storfa phowdr gwn pwll glo Felindre, a adawyd ym 1877.
Mae Capel Nebo yn gartref i ‘faen llofruddiaeth’ i goffáu un o’r digwyddiadau mwyaf trychinebus yn hanes hir Mawr, llofruddiaeth y llaethferch, Eleanor Williams.
Gyda thros 400 milltir o hawliau tramwy, sy’n cynnwys un o ddarnau mwyaf atyniadol Llwybr Arfordir Cymru (y cyntaf erioed i ffinio arfordir cenedl gyfan), mae gennym lwybrau sy’n addas ar gyfer pob oedran, gallu a lefel ffitrwydd.
