fbpx
Gŵyl Jazz Ryngwladol Abertawe 2024
15 - 17 Mehefin

Mae teisen Nadolig dda, sy’n gyfoethog, yn llawn ffrwythau ac yn cynnwys mwy na diferyn bach o alcohol, yn ymgorfforiad o dymor yr ŵyl, ond sut dechreuodd y traddodiad hwn?

Mae gwreiddiau’r deisen Nadolig yn yr uwd eirin a fwytawyd ar noswyl Nadolig i lenwi’r stumog ar ôl diwrnod o ymprydio. Ar ôl peth amser, daeth y cymysgedd uwd i gynnwys ffrwythau sych, sbeisiau a mêl i greu pwdin Nadolig. Ond yn y 16eg ganrif, dechreuwyd defnyddio menyn, blawd gwenith ac wyau yn lle’r blawd ceirch, i ddal y cymysgedd at ei gilydd fel teisen eirin wedi’i berwi. Dechreuodd teuluoedd cyfoethog â ffyrnau greu teisennau ffrwythau gyda marsipán, past siwgr ac almonau ar gyfer y Pasg, ac ar gyfer Nos Ystwyll, fe fydden nhw’n gwneud teisen debyg gan ddefnyddio ffrwythau sych tymhorol a sbeisiau egsotig a oedd yn cynrychioli’r sbeisiau dwyreiniol a gludwyd gan y Tri Gŵr Doeth.

Gyda diwydiannu cynyddol yn ystod y cyfnod Fictoraidd a phatrymau gwaith newidiol, roedd pobl yn mwynhau gwyliau byrrach adeg y Nadolig, a sicrhaodd ddirywiad araf ym mhoblogrwydd Nos Ystwyll. Daeth Dydd Nadolig yn ffocws y dathliadau, a chyda’r newid hwn, dechreuodd pobwyr yr oes Fictoraidd addurno’r teisennau gyda golygfeydd eira’r gaeaf. Daethant yn boblogaidd iawn mewn partïon Nadolig, ac erbyn y 1870au, roedd y deisen Nadolig fodern wedi datblygu. Roedd hi’n gwbl wahanol i’w gwreiddiau uwd eirin.

Gadewch i ni bobi

Fel y rhan fwyaf o bethau mewn bywyd, mae teisen Nadolig a bobwyd gartref yn blasu’n llawer gwell. Rysáit yw hwn ar gyfer tun teisen crwn sydd tua 18cm mewn diamedr. Gallwch ddefnyddio tun maint gwahanol ac amrywio’r symiau’n unol â hyn.

Cynhwysion

  • 500g o ffrwythau sych cymysg (rhesins, syltanas a chyrens)
  • 75g o geirios glacé, wedi’u golchi, eu sychu a’u torri’n chwarteri
  • 75g o fricyll sych, wedi’u torri
  • 40g o groen candi cymysg, wedi’i dorri’n fân
  • 2 lwy fwrdd o frandi, a rhagor i fwydo’r deisen
  • 175g o flawd plaen
  • ¼ llwy de o nytmeg wedi’i gratio
  • ½ llwy de o sbeis cymysg
  • 175g o fenyn wedi’i feddalu, ac ychydig yn rhagor er mwyn iro
  • 175g o siwgr muscovado tywyll
  • 3 ŵy maes mawr
  • 40g o gnau almon wedi’u torri
  • ½ llwy fwrdd o driog
  • ½ lemwn heb gwyr, dim ond y croen wedi’i gratio’n fân
  • ½ oren, dim ond y croen wedi’i gratio’n fân

Ar gyfer y marsipán

  • 2 lwy fwrdd o jam bricyll wedi’i dwymo
  • Siwgr eisin ar gyfer ysgeintio
  • 450g o marsipán

Ar gyfer yr eisin caled

  • 2 wynwy maes wedi’u curo
  • 450g o siwgr eisin, wedi’i hidlo
  • 2 lwy de o sudd lemwn
  • 1 llwy de o glyserin

 

Dull

  1. Rhowch y ffrwythau cymysg mewn powlen fawr ac ychwanegwch y ceirios glacé, y bricyll a’r croen candi cymysg. Ychwanegwch y brandi atynt a’i gymysgu, gorchuddiwch y bowlen a’i adael mewn lle lled oer dros nos.
  2. Gan ddefnyddio’r menyn, irwch eich tun teisen yn ysgafn. Torrwch stribed o bapur pobi i ffitio ddwywaith o gwmpas ochrau’r tun – bydd angen stribed tua 2.5cm i’w blygu i mewn ar y gwaelod.
  3. Torrwch dau gylch o bapur pobi yr un maint â diamedr eich tun teisen, a’u rhoi ar y gwaelod, gan iro ychydig o gwmpas yr ymylon i greu uniad â’r papur pobi sy’n leinio’r ochr.
  4. Twymwch y ffwrn ymlaen llaw i 140°C neu 120°C ar gyfer ffwrn ffan wyntyll /Marc nwy 1.
  5. Rhowch y blawd, y nytmeg, y sbeis cymysg, y menyn, y siwgr, yr wyau, y cnau almon, y triog a’r croen lemwn ac oren mewn powlen fawr a’u curo’n dda. Ychwanegwch y ffrwythau wedi’u socian at y cymysgedd, a’i droi.
  6. Llwywch y cymysgedd i’r tun sydd wedi’i baratoi, a’i daenu’n wastad gyda chefn y llwy
  7. Gorchuddiwch dop y deisen yn llac gyda haen ddwbl o bapur pobi. Pobwch hi am oddeutu 4 awr neu nes bod y deisen yn teimlo’n gadarn wrth gyffwrdd â hi, ac mae sgiwer sy’n cael ei roi i mewn i’r canol yn dod allan yn lân. Mae’n syniad da gwirio’r deisen hanner awr cyn bod yr amser coginio wedi dod i ben. Gadewch i’r deisen oeri yn y tun.
  8. Pan fydd eich teisen wedi oeri, defnyddiwch sgiwer denau i wneud mân dyllau yn y deisen, a ‘bwydwch’ hi gyda diferyn o frandi. Pan fydd y deisen yn gwbl oer, tynnwch hi mas o’r tun ond gadewch y papur leinio arni. Lapiwch y deisen mewn haenen ddwbl o bapur pobi ac yna mewn ffoil. Storiwch hi mewn lle lled oer a sych am ddiwrnod neu ddwy, yn ddelfrydol yn hirach na hynny, a hyd at 3 mis, gan ei bwydo bob hyn a hyn â brandi.
  9. Diwrnod neu ddau cyn eich bod am weini’r deisen, dechreuwch ei gorchuddio. Trowch y deisen ben i waered gyda’r ochr gwastad ar y top, a’i rhoi ar fwrdd teisen neu blât gweini sy’n 5cm yn fwy na’r deisen.
  10. Brwsiwch yr ochrau a thop y deisen gyda jam bricyll twym.
  11. Ysgeintiwch arwyneb gwaith gyda siwgr eisin. Rholiwch y marsipán yn siâp cylch sydd o leiaf 5cm yn fwy nag arwyneb y deisen – bydd angen gorchuddio ochrau’r deisen gyda’r marsipán sydd dros ben.
  12. Codwch y marsipán yn ofalus dros y deisen gan ddefnyddio rholbren. Lefelwch a llyfnhewch y top gyda’r rholbren yna rhowch y marsipán i lawr ochrau’r deisen, gan ei lyfnhau wrth i chi wneud hyn. Os oes angen, torrwch y marsipán sydd dros ben o waelod y deisen gyda chyllell fach. Gorchuddiwch y deisen yn llac gyda phapur pobi ai gadael am ddiwrnod neu ddau er mwyn iddi sychu rhywfaint cyn ychwanegu’r eisin caled.
  13. Ar gyfer yr eisin caled, gwahanwch wynwy tri wy a’u chwipio mewn powlen fawr neu nes eu bod yn ewynnog. Cymysgwch y siwgr eisin wedi’i hidlo, llond llwy fwrdd ar y tro. Gwnewch hyn yn araf. Ychwanegwch y sudd lemwn a’r glyserin a’u curo nes bod yr eisin yn stiff iawn ac yn wyn ac wedi pinaclu.
  14. I eisio’r deisen rhowch yr eisin i gyd ar ben y deisen. Taenwch e’n wastad dros dop ac ochrau’r deisen gyda chyllell balet. I greu effaith eira, defnyddiwch gyllell balet lai i ffluwchio’r eisin
  15. Gadewch y deisen wedi’i gorchuddio’n llac dros nos er mwyn i’r eisin galedu ychydig, yna storiwch hi mewn cynhwysydd aerglos mewn lle lled oer nes bod ei hangen.